Kazı İşlerinde Alınabilecek İş Güvenliği Önlemleri

Kazı İşlerinde Alınabilecek İş Güvenliği Önlemleri

Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yıllar içerisindeki verilerin değerlendirilmesi ile ortaya çıkan iş kazası ve meslek hastalıkları istatistikleri göz önünde bulundurulduğunda, iş kazası sonucu meydana gelen ölümlerde en yüksek oranın inşaat sektöründe olduğu görülebilir. Özellikle maden ve metal sektörleri gibi kazı işlemlerinin yoğunlukta olduğu sektörlerde meydana gelen kazalar; sektörün çalışma koşulları ve çalışmayı zorlaştıran kendine has özelliklerinden kaynaklanır. Bu özellikler doğrultusunda iş kazaları sıklıkla yaşanmakta, maddi kayıplara ve daha da önemlisi can kayıplarına sebebiyet vermektedir. İş kazalarını en aza indirgeyebilmek ancak sektöre özgü özelliklerin göz önünde bulundurulması ve önlemlerin alınması ile mümkün olur. Kazalara sebep olan bazı faktörlere iklim koşulları, çalışan sirkülasyonu, çalışanların geniş ve dağınık çalışma alanlarında sürekli hareket halinde olması, alt işveren çokluğu ve basmakalıp hareketlerin yaygın olması, doğa koşullarının zorluğu gibi örnekler verilebilir. İnsan ve doğa kaynaklı tüm bu faktörler; işlerde koordinasyon eksikliği, kontrolsüzlük ve kazalara sebebiyet verir. İnşaat sektöründe kazalar en çok alt yapı çalışmalarında; su, doğalgaz, kanalizasyon gibi işlerin yapım ve onarım çalışmalarının yapıldığı kazı işlerinde meydana gelir. İşlem öncesi alınması gereken önlemlerin hayati risk taşıdığı bu işlerde, çevre ve zemin koşullarının çalışan sağlığı ve güvenliği açısından önemli olduğu görülmekle birlikte çevre ve zemin koşullarının da doğru tahlil edilmesi gerekir. Çalışan sayısı, işin niteliği, kullanılan araç ve ekipmanlar da göz önünde bulundurulduğunda kazı işlerinde alınacak güvenlik tedbirleri hayati önem arz eder.

Kazı Çalışmalarında İş Güvenliği

Çalışma alanları ve yapılan işin niteliğine göre kazı çalışmaları farklılık göstermektedir. Kazı, toprağın bulunduğu yerden kaldırılması ile oluşan çukur olarak tanımlanır.  Kazı işlemlerinde en büyük risk göçük oluşumudur. Gerçekleşen işçi ölümlerinin çoğu da göçüklerden kaynaklanır. Meydana gelen diğer kazalar ise;

• Çalışanların düşmesi.
• Çalışanlar üzerine düşen yük ve ekipmanlar.
• Duman ve zehirli gazlardan etkilenme.
• İş makinelerinin enerji hatları ile temas etmesi.
• Su birikimi.
• Malzemelerin yanlış kullanımı.

 Göçük ve meydana gelen diğer kazaların önüne geçebilmek, kazı çalışmalarında dikkat edilmesi gereken konuların ve alınacak önlemlerin belirlenmesi, sağlıklı ve güvenli çalışma ortamının oluşturulması ile çalışmaların sağlıklı bir şekilde yürütülmesi adına alınabilecek güvenlik önlemleri kazı işlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliği kapsamında sunulur.

Göçükler, kazı yapılan alandaki toprak katmanının bazı sebepler sonucunda dağılması ve kazı alanına kayarak düşmesi olarak tanımlanır. En fazla ölüm, yaralanma riskini oluşturan kazalar göçüklerdir ve oluşumunda birçok faktör rol oynar.

Bir metreküp zeminin ağırlığı 1 - 1,5 ton civarındadır. Toprak altında bir işçi üç dakikadan daha az bir sürede boğulabilecek olup, hayatta kalması halinde ise iç organlarında ciddi hasarlar ve ezilmeler meydana gelebilir. Bu sebeple iş planlaması yapılırken ve ekipmanlar seçilirken göçük nedenlerine karşı kazı işlerinde isg tedbirlerinin alınması ile bir nebze de olsa göçük ihtimalinin önüne geçilirken çalışanların hayati alanda korunması sağlanabilir. Kazı işlerinde göçük tehlikesi dışında meydana gelebilecek diğer tehlikeler için alınacak önlemler sayesinde de çalışanların hayati güvenliği azami düzeyde sağlanırken sağlıklı bir çalışma ortamının oluşması sağlanabilir.

Göçük Oluşumu ve Diğer Tehlikeler İçin Alınabilecek Önlemler

Kazı işlerinde iş güvenliğinin sağlanması, iş planının doğru yapılması ve alınabilecek önlemler sayesinde meydana gelebilecek her türlü kazayı önlemek ya da en az hasarla atlatmak mümkündür.

Göçük oluşumunun başlıca sebepleri;

• Toprağın türü.
• Nem miktarı.
• Ağır yükler.
• Etraftaki yapılar.
• Daha önce gerçekleştirilen kazılar.
• Hava koşulları.

Bu koşullarda çalışan her işçi ve işveren göçük tehlikesine karşı uygun koruma önlemlerini almakla yükümlüdür. Eğer kazı 1.5 metreden az derinlikte ya da sert kaya üzerinde yapılıyorsa ve uzman kişi tarafından göçük ihtimali olmadığı belirtilmişse göçük önlemlerine ihtiyacınız yoktur.

Bu istisnai önlemler dışında;

• Kazı kutusu yapısına sahip işçiyi koruyan kalkanlı sistem.
• Kazı alanının kademeli olarak genişletilmesi olarak tanımlanan eğimli- kademeli sistem.
• Hidrolik, mekanik metal ya da ahşap malzemeler ile kazı kenarlarının desteklendiği iksa (destekli) sistem.

Kazı çalışmalarında iş güvenliği kapsamında, göçük ihtimaline karşı alınabilecek koruyucu ve toprağı destekleyici önlemler bulunur. Kazı içine düşme, göçükten sonra en sık meydana gelen kazı işleri kazılarındandır. Çalışanların veya çalışma alanındaki diğer kişilerin kazı içine düşmesi sonucu meydana gelir. Kazı alanları etrafına çekilen uyarı bantları genellikle korunma için yeterli olmayabilir. Bunun için mutlaka uygun yükseklikteki levhalar ve plakalarla kazı alanları kapatılmalı ve çalışmanın olmadığı saatlerde de üstü de tamamıyla kapatılarak koruma altına alınmalıdır. Bir diğer tehlike ise kazı işlemi sürerken ve çalışanlar alanın içerisindeyken malzemelerin çalışanların üzerine düşmesidir. Ölüm riskini artıran bu tehlikenin önüne geçebilmek adına kazı alan kenarlarına malzeme konulmaması önemlidir. Yer altından geçen boru hatları bir diğer tehlike arz eden noktalardandır. İşlemin yapılması esnasında boru ile temas edilmesi sonucu gaz açığa çıkması ya da halihazırda bir gaz kaçağı olması durumunda gaz zehirlenmeleri meydana gelebilir. Bu durumlar için kişisel koruyucu ekipman kullanımı önemlidir. Meydana gelebilecek bir diğer tehlike ise iş makinelerinin enerji hatlarına temas etmesidir.  Kazı makineleri, toprağın altında bulunan veya yüksekte bulunan su borularına veya elektrik kablolara zarar verebilir. Öncelikle iş makinesi operatörünün zarar görmesine sebep olabilecek bu durumla karşı karşıya kalmamak adına kazı öncesinde alandaki boru hattı ve elektrik planlarına hakim olarak kazı planının yapılması önemlidir. Aynı şekilde boru hattının planına uygun çalışmanın yapılmaması halinde meydana gelebilecek kazalardan bir tanesi olarak, su birikmesinden de söz edilebilir. Boru hattının patlaması ile hızla boşalan su, zemini kısa sürede balçık yapabileceğinden makinelerin hareket etmesini zorlaştırır ve işçiler için boğulma tehlikesi yaratır. Özellikle iş makineleri çalışırken kazı içinde çalışan olmaması, bu hususta alınabilecek en etkili önlemlerdendir. Son olarak söz edilebilecek bir diğer tehlike yer altındaki kablo ve kesici nesnelerdir. Kazı alanı içerisinde kablolar, demir ve kesici nesneler olabilir. Bu nesneler kazı işlerinde iş güvenliği talimati ile belirtilen koruyucu ekipmanları kullanmayan çalışanlar için oldukça tehlikeli olabilir. Koruyucu ayakkabı ve eldiven kullanımı ile bu gibi kazaların da önüne geçilmesi mümkündür. İş güvenliği konusunda alınabilecek kimi zaman oldukça basit olan önlemlerin çalışanlar için hayati önem taşıdığını unutmamak gerekir. İş güvenliği can güvenliğidir!