Isıtma, Havalandırma Ve Klima Sistemleri İle Covid-19 Bulaşının Önlenmesi
Isıtma, Havalandırma Ve Klima Sistemleri İle Covid-19 Bulaşının Önlenmesi
COVID 19 virüsünün bulaşma yolları hakkında bilginin henüz tam anlamıyla yeterli olmamasına rağmen bazı vakalardan anlaşıldığı üzere virüs barındıran damlacıkların ısıtma, havalandırma ve klima sistemleri (HVAC) ile taşınabiliyor ve bulaşı riskini arttırıyor.
Çin’de ortaya çıkan COVID 19 salgını 26 Ocak 2020 ile 10 Şubat 2020 tarihleri arasında toplamda 10 kişi olmak üzere klimalı bir restoranda yemek yiyen 3 aileyi etkiledi. 23 Ocak talihinde Wuhan şehrinden Guangzhou şehriye seyahat eden bir aile, öğle yemeğini 24 Ocak tarihinde klimalı bir restoranda yedi. Aynı gün içerisinde bu aileden 1 kişi COVID 19 semptomları göstermeye başladı. 5 Şubat tarihine gelindiğinde aynı gün o restoranda yemek yiyen diğer 2 ailenin de üyeleri içinde olmak üzere toplamda 9 kişide daha semptomlar ortaya çıktı.
COVID 19 hastalığının bulaştığı 24 Ocak tarihinde, içerisinde müşteriler ve restoran çalışanlarının da olduğu toplam 91 kişi restoranda bulunmuştu. Yemek yiyen 83 kişiden 10 tanesi COVID 19 olurken diğer müşteriler test sonuçları negatif çıkmasına rağmen önlemler gereği 14 gün karantinada kaldılar. Virüsten etkilenen kişilerin oturdukları masalar arası mesafe 1 er metre olduğunu ve 3 aile mensuplarının etkilenmesini ve klimanın etkilenen ailelerden birinin üzerinde olması ancak bu üç aile dışında müşteriler ve çalışanların etkilenmemesini göz önüne aldığımızda virüs yüklü damlacıkların 5 metreden öteye ulaşamadıklarını sonucuna varıyoruz.
Ortak havalandırma, ısıtma ve klima sistemi (HVAC) kullanan kapalı alanlar için COVID 19 hastalığının bulaşma olasılığı bu örnekte olduğu gibi mevcut. Tüberküloz hastalığı patojeninin hava ile bulaştığını bilim dünyası yıllardır biliyor ve üzerinde çalışıyor. COVID 19 virüsünün bulaşma yolunu araştırırken ve önlem alırken bu bilgilerin, COVID 19 bulaşı riskini en aza indirmek veya bertaraf etmek için gerekli önlemlerin alınmasında kullanılabilir.
Mühendislik Önlemleri
Virüsün kapalı bir alanda bulanan insanlarda yayılmasını önlemek için en temek yöntem iyi bir havalandırma sağlamaktan geçiyor. Uygun olmayan havalandırmalı alanlarda sadece COVID 19 virüsünün değil hava yolu ile bulaşan başka pek çok hastalığında yayıldığını biliyoruz.
Dünya Sağlık Örgütü’nün belirttiği üzere (WHO,2020); kötü havalandırılan binalar, içinde bulunanlar arasında hastalık yayılmasına neden olabilir. Tüberküloz ve lejyonelloz gibi hastalıklara yol açan mikroorganizmalar, havalandırma-iklimlendirme yolu ile bulaşabilir. Bu tür sistemlerde bakım ve temizliğin yetersiz olduğu ve saat başı hava değişim sayısının az olduğu durumlarda hava yolu ile hastalık bulaşması ihtimal dâhilindedir.
Odaya saatte giren hava hacminin oda hacmine oranına ACH denir. ACH oranının yetersiz olduğu kapalı ortamlarda COVID 19 hastalığı taşıyan bir kişinin varlığı, diğer insanların virüsten etkilenmesi olasılığının artırır. Dolayısıyla kapalı ortamlarda iyi bir havalandırma COVID 19 da dahil olmak üzere diğer bulaşıcı hastalıkların önlenmesinde etkili olacaktır.
Havanın Hijyeni Ve Temizliği
Kontrol yöntemlerini sayının çok olması başarı olasılığını arttıracağından, ortam havalandırmasının yanı sıra, COVID 19’un HVAC sistemleriyle yoluyla transferini kontrol etmek için havanın dezenfeksiyonu da sağlanmalıdır.
HVAC sistemlerinde havanın temizlenmesi için 2 öneli yöntem vardır;
1) HEPA- High Efficiency Particulate Air Filters- (Yüksek verimli partikül yakalama) Filtre, ULPA (Ultra Low Penetration Air) Filtre sistemleri
2) Ultraviyole (UV) antiseptik ışınlama sistemleri.
Hava Filtrasyonu
Enfekte bir kişinin öksürüğü veya hapşırmasından kaynaklanan sıvı damlacıkları tipik olarak 5 mikron (5 x 10-6 m) veya daha büyüktür. HEPA filtreleri, hem daha küçük hem de daha büyük parçacıklar için verimlilik artışıyla 0.3 mikron çapındaki parçacıkların% 99.97'sini güvenilir bir şekilde yakalar.
Enfeksiyona neden olabilecek en küçük parçacık yaklaşık 0,12 mikron çapa sahip tek bir virondur.(Nükleik asit ve protein kılıfından oluşan tam bir virüs partikülü) Bunlar bir HEPA filtresi tarafından filtrelenebilirken, ULPA filtreleri ise daha da etkili olup 0,12 mikron ve daha büyük partiküllerin %99,99’unu yakalar. Teorik olarak, tüm COVID 19 vironları bir hava filtresi ile temas ettirilebilecekleri varsayılarak filtre ettirilebilir ve yakalanabilir (Elias & Bar-Yam, 2020 ).
Hepa Ve Ulpa Tipi Filtreler
endüstriyel ve konut HVAC sistemlerinde kullanıldıklarında COVID 19 virüs yüklü parçacıkları yakalamak için etkili bir yöntemdir. Ancak filtre seçimi yaparken MERV değeri (minimum verim beyan değeri) önemlidir ve hangi değerin ne kadar küçük partikülleri yakaladığını gösterir.
Örnek MERV değerleri için ;
https://www.epa.gov/indoor-air-quality-iaq/what-merv-rating-1
https://www.airfiltersdelivered.com/c/merv-rating
Uv Antiseptik Işınlama Sistemleri
Standart bir hava filtresinden veya elektrostatik bir hava temizleyiciden farklı olarak, bir UV hava arıtma sistemi, çeşitli iç mekan hava kirleticilerini yok etmek için konsantre UV ışığı kullanır. Bu sistemler ayrıca havadaki toza, mikroorganizmalara ve diğer partiküllere karşı ek koruma sağlamak için geliştirilmiş bir filtreyle (HEPA vb.) kullanıldığında hastalığın yayılmasında oldukça etkili bir önlem olur.
UV ışını, küf de dahil olmak üzere çeşitli mikroorganizma türlerine zarar verir. DNA’larındaki molekül bağları parçalayarak, mantar, bakteri, küf ve virüsleri öldürür. UV ışınına maruz kalmak biyo-kirleticileri öldürmenin yanı sıra üremelerini de engeller. UV hava artıma sistemleri HVAC sistemi ile birlikte çalışır ve sistem kanalı içerisine monte edilir. Hava kirleticiler, hava kanallarında dolaşırken sisteme entegre edilen UV ışınlarına temas ederek yok edilir.
Sonuç olarak, bu veriler ışığında COVID 19’un havalandırma, ısıtma ve iklimlendirme (HVAC) sistemi ile bulaşmasını engellemek için önemli olan 3 noktaya dikkat etmek gerekir.
1. COVID 19 hastalığı taşıyan bireyin HVAC giriş kanalından en az 5 metre uzakta olması gerekir. Dolayısıyla HVAC hava giriş kanallarının insanların 5 metreden fazla yaklaşamayacağı bir tertibatla kurulması gerekir,
2. ACH değerinin en etkili şekilde hesaplanıp ( bir odaya saat başı giren taze havanın odanın hacmine oranı ) mümkün olan en sık derecede yapılması gerekir. Kapalı alanın havasının sık sık tazelenmesi gerekir.
3.Binanın içindeki havayı devridaim eden HVAC sisteminin girişine hava filtreleri ( HEPA, ULPA vb.) veya UV ışın sistemleri kurulmalı, etkin bir hava sanitasyonu için 2 sistemi birlikte kurmak COVID 19’un havalandırma, ısıtma ve iklimlendirme sistemleriyle (HVAC) bulaşmasını