Zehirlenmelerde İlk Yardım

Zehirlenmelerde İlk Yardım Nasıl Yapılır?

İnsan vücuduna farklı yollar aracılığı ile giren sonrasında ise vücudun yapısını ve genel işleyişini bozan maddeler vardır. Bu maddeler, zehir olarak adlandırılır. Zehirlere vücudun işlevini ve yapısını bozduğu zamanlarda müdahale edilememesi hâlinde ölümcül sonuçlar meydana gelebilir.

Zehirlenme vakaları ise bu zehir maddelerinin çeşitli yollar aracılığıyla vücuda girmesi ve vücudu etkilemesi sonucu meydana gelir. Zehirlenme vakaları genel itibariyle bağışıklığı güçsüz olan ya da yaşlı olan kişiler başta olmak üzere tüm insanların günlük hayatta karşılaşabileceği durumlardır. Bu gibi durumlarda kişilerin çevresinde zehirlenmelerde ilk yardım bilgisine sahip kişiler olması gerekir.

Çeşitli nedenler ile meydana gelen bu zehirlenmeler insan vücudundaki fonksiyonları kısmen ya da tamamen bozmaya meyillidir. Bunun için bilinçsizce ve geç yapılan müdahaleler kişilerin hayatlarını tehlikeye atmakla birlikte ölümcül sonuçlar doğurabilir.

Zehirlenme Belirtileri Nelerdir?

Zehirlenmeler, zehir içeren maddelerin herhangi bir yolla vücuda girmesi ve vücudu etkilemesi ile oluşur. İnsanlarda meydana gelen zehirlenmelerin türlerine göre çeşitli belirtileri vardır. Belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Sindirim Sisteminde Görülen Bozukluklar: Meydana gelen zehirlenmelerde sindirim sisteminde bozulmalar olabilir. Bu bozulmaların belirtileri ise bulantı, kusma, karında ağrı, gaz, şişlik ve ishal şeklinde sıralanabilir.

• Sinir Sisteminde Görülen Bozukluklar: Sinir sistemini bozan zehirlenme durumlarında en sık rastlanan belirtiler mevcuttur. Bunlar; bilinç kaybı, kaslarda meydana gelen çeşitli ağrılar, havale, şok durumları, günlük hareketlerde uyumsuzluk olarak belirtilir.

• Solunum Sisteminde Görülen Bozukluklar: Solunum sistemini bozan ya da bozulmasına sebep olan zehirlenmelerde en sık görülen belirtiler; nefes almada zorluk, kulakta çınlama, oksijen yetmezliği, baş ağrısı, baş dönmesi şeklindedir. Ayrıca bu tip zehirlenme vakalarında ciltte meydana gelen morarmalar ve kızarıklık da mevcuttur.

• Dolaşım Sisteminde Görülen Bozukluklar: Dolaşım sistemini etkileyen zehirlenme vakalarında sıklıkla görülen belirtilerin arasında nabız yokluğu, baş ağrısı, soğuk terleme ve kalbin durması yer alır.

İnsan vücudu içinde yer alan sistemlere göre zehirlenmelerde görülen belirtiler bu şekildedir. Böylelikle zehirlenmelerde genel ilk yardım kuralları uygulanır. Ayrıca bu sistemleri zehirlerin nasıl etkiledikleri aşağıdaki gibidir:

• Eğer zehirli madde vücuda ağız yolu ile girdiyse bu madde mide ve bağırsakları doğrudan etkiler. Zehirli maddenin vücuttan atılışı ise kusma ve ishalle olur.

• Zehir içeren maddelerin solunum yolunu etkilemesi de maddeyi koklama ile gerçekleşir. Bu gibi durumlarda nefes darlığı yaşanması mümkündür.

• Vücut ve cilt için zararlı olan maddeler vardır. Bu maddelerin cilde teması ya da çeşitli böcek ve hayvanların salgılarının cilde nüfuz etmesi sonucunda deride meydana gelen rahatsızlıklar mevcuttur. Bundan dolayı cilt renginde değişmeler, kızarmalar hatta cilt dokusunda tahriş ve cildin yüzeyinde şişmeler meydana gelir.

Zehirlenme Çeşitleri Nelerdir ve Zehirlenmelerde İlk Yardım Nasıl Yapılır?

Zehirlenmeler çeşitli yollarla meydana gelir. Bu zehirlenmelerin çeşitleri gıda, gaz, yakıcı madde ve ilaç olmak üzere dörde ayrılır. Bu zehirlenme çeşitleri şu şekilde incelenebilir:

• Gıda Zehirlenmesi: Günümüzde en sık karşılaşılan zehirlenme çeşitlerinden biridir. Tarihi geçmiş olan ya da içinde çeşitli bakteriler barındıran gıdaların ve ürünlerin tüketilmesi durumunda bu zehirlenmeler meydana gelir. Yeterli sürede pişirilmemiş et, tavuk ve balık gibi yiyeceklerde gıda zehirlenmesi sıklıkla meydana gelir. Açıkta kalan, tarihi geçen, dış görüntüsü bozuk ve rengi değişen gıdaların tüketilmemesi gerekir. Hazır paketli ürünlerin son kullanma tarihleri kontrol edilmeli ve tarihi geçmiş ürünler alınmamalıdır. Duruma göre gıda zehirlenmelerinde ilk yardım uygulanmalıdır.

• Gaz Zehirlenmesi: Solunum yollarını tahriş eden bir zehirlenme çeşididir. Gaz, buhar, duman ya da yakıcı maddeler nedeniyle meydana gelir. Kişilerin nefes almasını zorlaştıran bu zehirlenmeler; klor gazı, plastik maddelerden çıkan dumanlar, göz yaşartıcı gazlar gibi etkenlerden dolayı gerçekleşir. Sonrasında solunum yolunu tahriş ettiği için ciddi zehirlenmeler söz konusu olur. Kömür sobaları, ocaklar, apartmanlarda yer alan çatlak borular gibi benzeri durumlarda yayılan gaz nedeniyle zehirlenmeler olabilir. Bu yüzden gazdan zehirlenmede ilk yardım önemlidir.

• Yakıcı Madde Zehirlenmesi: Çocuklarda olan merak duygusu yakıcı madde zehirlenmelerini beraberinde getirir. Çeşitli kaplarda ve tüplerin içinde saklanan yakıcı maddeleri çocuklar içecek olduğunu düşünerek içebilir. Yakıcı madde zehirlenmeleri, bu yüzden oldukça ciddidir. Çünkü içme esnasında ağızdan başlayarak mideye kadar vücudun bölümleri hasar görür. Mide delinmesi ve yemek borusunun yanması, bu zehirlenmelerde karşılaşılan durumlardır.

• İlaç Zehirlenmesi: Bu zehirlenmeler, sıkça rastlanan zehirlenmelerin başında gelir. Bilinçsiz bir şekilde ilaç kullanmak, çocukların merak duygusu çerçevesinde ilaç kullanması ve aşırı ilaç kullanımı gibi durumlarda ilaç zehirlenmesi söz konusu olur. Organları direkt olarak etkilemesiyle beyin ve merkezi sinir sistemini olumsuz etkiler.

Zehirlenme vakalarında ilk yardım bilgisi olan bir kişiden yardım alınmalıdır. Görülen semptomlara göre tedavi sürecine başlanır. Vakalara göre ilk yardım adımları şöyle sıralanabilir:

Gıda Zehirlenmeleri

Eğer gıda zehirlenmesi söz konusu olduğunda hasta şikâyeti;

• 24-48 saat arasında kendiliğinden geçmiyorsa,

• Kişi, eğer sıvı alımı yapamıyorsa,

• Hastada geçmeyen yüksek ateş ve kanlı ishal ve uyuma hâlinin arttığı görülüyorsa zaman kaybı yaşamadan 112 aranmalı ya da en yakın sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Sindirim Yolu Zehirlenmeleri

• Kişinin bilincinin kontrol edilmesi gerekir.

• Eğer kişinin ağız bölgesinde zehirli madde ile teması varsa ağız su ile çalkalanmalıdır.

• El ile temas etme durumu varsa da elin sabunlu su ile yıkanması gerekir.

• Kişinin yaşam bulguları belirlendikten sonra kusma, ishal ya da bulantı gibi belirtiler gözlemlenir.

• Yakıcı maddeler söz konusu olursa hasta kusturulmamalıdır.

• Son olarak da 112 aranarak tıbbi yardım istenmelidir.

Deri Yolu Zehirlenmeleri

• Deriye emilmeyi önlemek için kişinin ellerinin zehirli madde ile teması kesilir.

• Kimyasal zehirlenmelerde ilk yardım için kişinin kıyafetlerine zehir bulaştıysa çıkartılır.

• Hastanın bilinci kontrol edilir, solunum yolu açıklığı gibi yaşam bulguları değerlendirilir.

• Kişinin zehre maruz kalan derisi bol su ve sabun yardımıyla 15-20 dakika kadar yıkanır.

• Bu işlemlerden sonra 112 aranır ve tıbbi yardım istenir.

İlaç Zehirlenmeleri

• İlaç zehirlenmelerinde ilk yardım için müdahaleye başlamadan önce zaman kaybetmeden 112 aranarak bilgi verilir.

• Kişinin eğer bilinci açıksa ne gibi bir rahatsızlığı olduğunu öğrenmeye çalışacak sorular sorulmalıdır.

• Kişinin zehirlenmesine sebep olan ilaçlar belirlendikten sonra ilacın kutusu ve şişesi sağlık kuruluşlarına getirilir.

• Hastada bilinç kaybı yoksa solunum yollarının rahat olduğu bir yatış bulur.

• Acil sağlık ekiplerinin izni olmadan yapılan müdahalelerde hiçbir şey verilmemelidir.